Wegverkeer is in Nederland de belangrijkste bron van
geluidshinder in de woonomgeving. De gevolgen variëren van hinder en
slaapverstoring tot klinische gezondheidseffecten zoals een hartinfarct. Naar
schatting 600.000 tot 800.000 volwassenen ondervinden ernstige hinder door
geluid en 300.000 tot 400.000 volwassenen ondervinden ernstige slaapverstoring
door geluid van wegverkeer. Ongeveer 84 hartinfarcten (met dodelijke afloop)
per jaar zijn gerelateerd aan blootstelling aan geluid van wegverkeer. Dit is
0,3% van het totaal aantal acute hartinfarcten dat jaarlijks in Nederland optreedt
(bron: VanKempen & Houthuijs, 2008, AgentschapNL/CROW, 2012).
Ongeveer 65 tot 80% van de ernstige hinder en slaapverstoring door geluid van verkeer op alle wegen is toe te schrijven aan verkeer op provinciale en gemeentelijke wegen. Lokale en provinciale overheden zijn hiervoor verantwoordelijk. De rest wordt veroorzaakt door rijkswegen en railverkeer.
Hoe verandert de geluidhinder in de tijd?
Ernstige hinder door het geluid van wegverkeer neemt sinds 1993 toe. De ernstige hinder door railverkeer en vliegverkeer blijft sinds 1993 ongeveer gelijk. Voor hinder door geluid van industrie en recreatie is geen duidelijke trend waar te nemen (zie Figuur 12). Het wegverkeer is dus de uitzondering op de regel.  |
| Figuur 12 Trends in geluidhinder (bron: RIVM en TNO, 2004) |
Geluid leidt ook tot
slaapverstoring
Geluid kan de slaap op verschillende manieren beïnvloeden. Voor en tijdens de slaap leidt het tot verlenging van de inslaaptijd, verandering in slaappatronen, tussentijds wakker worden en vervroegd ontwaken. Maar ook de volgende dag, na een verstoorde slaap worden effecten waargenomen. Dit zijn bijvoorbeeld een slecht humeur, vermoeidheid en een verminderd prestatievermogen. Slaapverstoring is een specifieke vorm van hinder en wordt, net als hinder, vaak gemeten met behulp van een directe vraag in een vragenlijst. Uit onderzoek in de regio Eindhoven is gebleken dat respondenten met een berekende nachtelijke blootstelling (Lnight) hoger dan 35 dB vaker aangeven niet uitgerust op te staan en/of last te hebben van ochtendmoeheid (de Kluizenaar et al., 2009).
Geluid kan de slaap op verschillende manieren beïnvloeden. Voor en tijdens de slaap leidt het tot verlenging van de inslaaptijd, verandering in slaappatronen, tussentijds wakker worden en vervroegd ontwaken. Maar ook de volgende dag, na een verstoorde slaap worden effecten waargenomen. Dit zijn bijvoorbeeld een slecht humeur, vermoeidheid en een verminderd prestatievermogen. Slaapverstoring is een specifieke vorm van hinder en wordt, net als hinder, vaak gemeten met behulp van een directe vraag in een vragenlijst. Uit onderzoek in de regio Eindhoven is gebleken dat respondenten met een berekende nachtelijke blootstelling (Lnight) hoger dan 35 dB vaker aangeven niet uitgerust op te staan en/of last te hebben van ochtendmoeheid (de Kluizenaar et al., 2009).
Geluid leidt tot
hart- en vaatziekten
Lange termijn blootstelling aan geluid kan volgens de Wereldgezondheidsorganisatie leiden tot hart- en vaatziekten. Ondanks het toenemend bewijs voor een dergelijk verband, zijn de gevonden relaties zwak en ook is het nog niet duidelijk of er sprake is van een direct effect of een effect via hinder. Doordat er op dit moment nog veel onzekerheden zijn met betrekking tot de blootstelling-effectrelaties en de toepassing daarvan, kunnen op dit moment geen schattingen worden gemaakt van het aantal mensen in Nederland dat lijdt aan hart- en vaatziekten als gevolg van geluid. Voor meer informatie over hart- en vaatziekten en de omvang ervan in de Nederlandse bevolking: zie het Nationaal Kompas Volksgezondheid.
Geluid heeft effect op de leerprestaties
Er zijn aanwijzingen dat langdurige blootstelling aan transportgeluid een negatief effect kan hebben op de leerprestaties van kinderen. Het gaat dan vooral om cognitieve effecten van geluid op begrijpend lezen, aandacht, lange termijn geheugen en probleem oplossend vermogen.
Lange termijn blootstelling aan geluid kan volgens de Wereldgezondheidsorganisatie leiden tot hart- en vaatziekten. Ondanks het toenemend bewijs voor een dergelijk verband, zijn de gevonden relaties zwak en ook is het nog niet duidelijk of er sprake is van een direct effect of een effect via hinder. Doordat er op dit moment nog veel onzekerheden zijn met betrekking tot de blootstelling-effectrelaties en de toepassing daarvan, kunnen op dit moment geen schattingen worden gemaakt van het aantal mensen in Nederland dat lijdt aan hart- en vaatziekten als gevolg van geluid. Voor meer informatie over hart- en vaatziekten en de omvang ervan in de Nederlandse bevolking: zie het Nationaal Kompas Volksgezondheid.
Geluid heeft effect op de leerprestaties
Er zijn aanwijzingen dat langdurige blootstelling aan transportgeluid een negatief effect kan hebben op de leerprestaties van kinderen. Het gaat dan vooral om cognitieve effecten van geluid op begrijpend lezen, aandacht, lange termijn geheugen en probleem oplossend vermogen.
Hoeveel mensen hebben last van een te hoog
geluidniveau?
De mate waarin mensen
hinder ervaren door geluidhinder, hangt voor een groot deel samen met de mate
waarin mensen blootgesteld worden aan geluid. En de blootstelling aan geluid
wordt sterk bepaald door de geluidbelasting op de gevel van de woning waarin
mensen wonen. En voor woningen in de buurt van wegen heeft het verkeer veruit
het grootste aandeel in die geluidbelasting.
De eenheid waarin
geluid wordt uitgedrukt is de deciBell(A) of wel dB(A). Hoe hoger het
aantal dB(A), hoe lawaaiiger. Een verhoging van de geluidbelasting met 3 dB(A)
betekent ongeveer een verdubbeling van het geluid. Ofwel, wanneer de hoeveelheid
verkeer langs een woning verdubbelt, neemt de geluidbelasting op de gevel met 3
dB(A) toe.
Geluidhinder, door meer bepaald dan alleen blootstelling
aan geluid
Maar geluidhinder, en
daarmee de effecten van geluid op gezondheid, worden niet alleen bepaald door
het geluidniveau dat mensen gemiddeld moeten verdragen. Van belang is wanneer
het geluid optreedt, op de dag in de avond of de nacht en daarnaast zijn er
psychologische verklaringen voor waarom mensen geluid als hinderlijk ervaren. Denk
bijvoorbeeld aan mensen die op Schiphol werken en er in de buurt ook wonen. Zij
ervaren in het algemeen minder hinder van overvliegende vliegtuigen dan mensen
die niet financieel afhankelijk zijn van de luchthaven. Een ander voorbeeld
zijn bromfietsen of scooters. Mensen die in enquêtes aangeven geluidhinder te
ervaren betrekken daar mogelijk deels het rijgedrag van de veelal jonge
bestuurders in. Het is niet ondenkbaar dat zelfs wanneer bromfietsen weinig tot
geen geluid zouden produceren, bromfietsen nog steeds hoog in de hinderenquêtes
zouden voorkomen.
Saneringwoningen
Eind jaren 90 heeft
de Nederlandse overheid in kaart gebracht hoeveel en welke woningen een te hoge
geluidbelasting op de gevel hadden. Het betrof destijds in totaal bijna 300.000
woningen dat moest worden gesaneerd (saneringsopgave). Tot 1 januari 2007
kregen gemeenten de kans geluidbelaste woningen aan te melden, die nog niet op
de lijst stonden. Het aantal te saneren woningen steeg daarmee tot 445.000. Inmiddels is
ongeveer 1/3 van deze woningen gesaneerd (139.500 woningen).
|
Uitgaven
sanering en onderbouwing in de periode 2005 t/m 2014
De
saneringsaanpak is de laatste 10 jaar op 2 manieren gefinancierd:
1.
De eerste financieringsstroom betreft de sanering die valt onder artikel 20
van de begroting van het ministerie van IenM. Bureau Wet geluidhinder
Voorkomen of beperken geluidhinder bronaanpak preventie sanering Operationeel
doel: Uitvoeren en afronden saneringsopgave (z.s.m.)
RIVM Rapport 2015-0096 Pagina 11 van 103 Sanering Verkeersgeluid (BSV)
begeleidt de uitvoering door gemeenten en provincies in opdracht van IenM,
zoals vastgelegd in de Subsidieregeling Sanering Verkeerslawaai (Ssv).
2.
De tweede financieringsstroom was opgenomen in het Investeringsbudget
Stedelijke Vernieuwing (ISV) dat op de begroting van het ministerie van
Binnenlandse zaken stond. Dit betrof de ‘urgente sanering’. De uitvoering
hiervan lag conform de regelgeving van het ISV direct bij de gemeenten. Voor
het 3e ISV tijdvak 2010-2015 heeft verhoging van het geluidbudget
plaatsgevonden op grond waarvan afronding in 2020 mogelijk moest zijn. Per
2015 is het ISV echter gestopt en lopen alle uitgaven voor de sanering via de
begroting van IenM. Hierdoor is er sprake van een trendbreuk in de
financiering. Het ministerie heeft in het kader van deze doorlichting aan het
RIVM doorgegeven dat de doelstelling nog steeds ongewijzigd geldt.
Beschouwing
saneringsopgave
BSV heeft de website ‘Sanering in kaart’ opgezet. Dit betreft de (visuele) weergave van de database van BSV via internet, bedoeld voor gemeenten. Zo is er bijvoorbeeld een overzicht weergegeven van het percentage gesaneerd per gemeente. Daarnaast is er een weergave van de adressen van woningen van de lijsten op de kaart.  
Gemeenten hebben op deze manier inzicht
gekregen in de database van BSV; de data zijn overigens afkomstig van de
gemeenten zelf.
Probleem bij het vaststellen van de mate van doelbereik van de Urgente sanering is dat het onbekend is welke (aantallen) woningen onder het ISV zijn gesaneerd. De informatie is mogelijk beschikbaar bij de afzonderlijke gemeenten, maar in het kader van de ISV bestond geen verantwoordingsplicht. Aan het eind van de ISV-3 periode zou de geluidsanering worden geëvalueerd (RIGO 2012), maar deze evaluatie is met het vervallen van de ISV-regeling niet meer uitgevoerd. Hierdoor is de resterende voorraad momenteel niet goed gedefinieerd. Uit de cijfers van hoofdstuk 3 blijkt dat de operationele doelstelling voor minder dan de helft is behaald. Uitgedrukt als percentage van de hele saneringsopgave is 39 procent van het hele bestand van 594.000 woningen gesaneerd. Het ging daarbij om het treffen van verkeersmaatregelen, stille wegdekken, geluidschermen of gevelisolatie. |
De nog te saneren woningen (272.000) betreft waarschijnlijk een overschatting. Dit komt omdat niet alle saneringen gemeld zijn, sommige woningen gesloopt zijn en woningen van bestemmig gewijzigd kunnen zijn. Daarom dat het Bureau Sanering Verkeerslawaai momenteel (voorjaar 2017) een onderzoek laat verrichten om de precieze hoeveelheid te saneren woningen vast te stellen. Ondanks deze overschatting, resteert er nog een enorme opgave zoals onderstaande figuur toont:
 |
| Globale raming nog te saneren woningen (s.v.z. voorjaar 2017) bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai, 2017 |
Het RIVM heeft ook per
gemeente de geluidbelasting van woningen in kaart gebracht. Onderstaande figuur geeft voor de binnenstad van Deventer de
woningen weer met een geluidbelasting hoger dan 60 dB(A).
 |
| Figuur Woningen met een geluidbelasting hoger dan 60 dB(A) in Deventer (bron: PBL, 2012) |
Onderstaande figuur toont per gemeente het percentage inwoners met een geluidbelasting groter dan 60
dB(A). In de
Randstad heeft een relatief groot deel van de woningen een hoge
geluidbelasting, maar ook Brabant en Limburg vallen op door het relatieve hoge
aandeel geluidbelaste woningen.
 |
| Figuur Percentage inwoners in een gemeente met een geluidsbelasting > 60 dB, per gemeente in 2011 Bron: RIVM |
 |
| Figuur 15b Percentage woningen met een geluidbelasting boven de 60 dB in 2008 |
 |
| Figuur 15a Percentage inwoners met een geluidsbelasting > 60 dB, in 2011 |
Welke regelgeving is er voor geluid?
Sinds 2002 is de EU richtlijn Omgevingslawaai (European
Noise Directive: END) van kracht. Deze richtlijn schrijft voor dat elke vijf
jaar geluid door weg, rail en luchtvaartverkeer en industrie in kaart gebracht
moet worden voor de gebieden rond alle belangrijke infrastructuur (Rijkswegen,
Spoorwegen en luchthavens) en voor aangewezen gemeenten in een agglomeratie met
meer dan 100.000 inwoners. Daarnaast moeten actieplannen worden geformuleerd om
het geluid en de negatieve effecten ervan terug te dringen. Het formuleren van
doelstellingen in termen van limiet‐
of streefwaarden wordt aan de lidstaten overgelaten. In Nederland is
deze ronde (de EU Geluidskaarten) na de zomer van 2012 afgerond.
Relevante websites en literatuur
- Kluizenaar, Y. de, S.A. Janssen, F.J. van Lenthe, H.M.E. Miedema, J.P Mackenbach, “Long‐term road traffic noise exposure is associated with an increase in morning tiredness", J. Acoust. Soc. Am., Vol. 126, No. 2, August 2009
- Atlas voor de leefomgeving https://www.atlasleefomgeving.nl/
- Milieuportaal, RIVM http://www.rivm.nl/Onderwerpen/G/Geluid
- Literatuurstudie naar de relatie wegverkeerslawaai versus gezondheid en leefbaarheid http://www.stillerverkeer.nl/algemeen/pss/downloads/literatuurstudie%20gezondheid.pdf
- CROW publicatie:http://www.crow.nl/vakgebieden/verkeer-en-vervoer/duurzame-mobiliteit/geluid
Lees verder in:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten